Wikars

Eräs esipolvilinjani johtaa ruotsinkieliselle Pohjanmaalle, Kruunupyyn pitäjään. Noin vuonna 1470 syntynyt Olof omisti tuolloin puolentoista manttaalin kokoisen Viikarin eli Wikarsin talon. Hänellä oli ainakin kolme poika eli Olof, Anders ja Lars. Näistä ensin mainittu oli myöhemmin talollisena Kronlundissa, Andersista tuli Storvikarin isäntä vuosiksi 1549-1560, kun taas Lars mainitaan samaan aikaan Bråton talollisena.

Mielenkiintoista todeta, että samalla nimellä kulkeva talo, Wikars, on myös toisen esipolvini linjani päätepiste. Kun Kruunupyyn Wikars lähtee äidinäidistäni, on Kiskon Wikarsin väki isänäitini sukua.

Mistä sitten nimi Wikars on peräisin? Yksi monista selityksistä on joskus reilut kymmenen vuotta sitten eksynyt keräämäni materiaalin joukkoon, enkä valitettavasti osaa sanoa mistä olen tämän tiedon saanut. Joka tapauksessa norjalaisessa kronikassa neljänneltä vuosisadalta on lähes mielikuvituksellinen selitys talon nimelle, jos kohta se luultavasti on johdettu yksinkertaisesti sanasta Vik.

Tämä kronikkateksti on saatavilla vain norjaksi, jos joku tietää suomennoksen, niin kommenttikenttä on käytettävissä!

Namnet Kvinnherad 1

I oldtida var Noreg sett saman av mange små kongedøme. Der rådde små sjølvstendige kongar. Her på Sørvestlandet var det eit slikt kongerike som vart kalla Haurdaland eller Hordaland etter kong Haurd Gerdson, soneson til Nor. Etter å ha vore styrt av ulike småkongar kom det i slutten av det fjerde hundreåret under Alfred den frøkne. Han budde på den kjende garden Alrekstad, no Årstad ved Bergen. Han var av ei anna kongeætt. Hans dronning var ei kongedotter frå Voss som heitte Signy. I hirden hans var det ein jarl som heitte Kal. Han var sett til å ha oppsyn med den søre delen av Hordaland. Etter som både soge og segn seier, budde han på ei lita øy som heitte Kalsøy, kanskje den noverande Kalsøy sør for Korsfjorden.

Mot sør grensa Hordaland opp mot kongeriket Rogaland. Der rådde på den tida kong Jusur, son til den vidgjetne kong Audvald som vart gravlagd ved sida av guden sin, den svarte kua med gullklave. Augvaldsnes på Karmøy er blitt oppkalla etter han. Denne kong Jussur vart oppfostra hos far sin, jarl Gundvald, som budde på Stord.

Gundvald fridde ein gong til ei kvinne som han også vann, men fekk ein farleg medbeilar i jarlen Kal som vart forsmådd. Slik medfart kunne Kal etter den tids skikk ikkje tola. Han samlar då ein hær og går til åtak på Gunvald på Stord. Gunvald verja seg djervt, men Kal set eld på garden hans og tek så Gunvald til fange og drep han.

Då Kong Josur fekk høyra om drapet på fosterfar sin, Gunvald, samlar han ein stor hær
og fer etter Kal nordover til Gravdalsvåg ved Bergen. Der vart det ein strid kamp mellom dei.
Kong Jusur drep ikkje berre Kal og folka hans, men òg kong Alfred og hans folk. Dei hadde snøgt kome til for å hjelpa Kal. Slik fekk Josur makta i heile Sunnhordland, og der fekk han rå i fred i mange år til han vart så gamal at han ikkje lenger kunne tola det harde og strevsame krigslivet.

Wikar, son til den falne kong Alfred, ville hemna drapet på faren og jarlen og fann no tida høveleg. Etter slaget ved Gravdalssvåg var Wikar for ung og svak til ta tilbake faren sitt rike.
Men no då Josur hadde vorte gamal, samlar Wikar ein stor hær og kjem uventa over kong Jussur i Sunnhordland. Det skjedde i Kvinnherad omkring den såkalla Bjørkvollen på garden Skåla. Her kom det til bitter kamp. I striden fall kong Josur og alle mennene hans. Likeins gjekk det med alle mennene i heradet som greip til våpen anten etter påbod frå kong Josur eller frivillig. Ikkje ein einaste mann overlevde. Etter dette budde det berre enkjer og ugifte kvinner i dette heradet, og det fekk derfor namnet Kvinnherad, eller Qvena Herad som det heitte før.

Slaget skal i fylgje segna ha stått på Skåla-garden ved den vidgjetne Bjørkvollen der hovudkyrkja i Kvinnherad no står. Der er det òg funne mange gravhaugar og minnesmerke frå oldtida. Dei er no utgravne og brotne opp til åker og eng. Andre er så ille medfarne ar det er vanskeleg å avgjera om det er gravminne frå oldtida eller ei.

Det som her er fortalt om kongane Josur og Wikar, skal ha hendt i slutten av det fjerde hundreåret etter Kristi fødsel.

‘Natur, Folkeliv og Folketro I Søndhordland’ belyst ved Natur- og Folkelivsskildringer, Eventyr, Sagn, Fortællinger o.s.v. fra ældre og nyere Tid. Samlet og udgivet af Th. S. Haukenæs; Sjette Del: Kvindherred. Bergen.Kommission hos C. Floor. 1888.